از سال ۲۰۱۵ روند رو به بهبودی در رتبه ایران در گزارش انجام کسب و کار بانک جهانی آغاز شد به طوری که رتبه ایران از ۱۵۲ در سال ۲۰۱۴ به ۱۱۸ در سال ۲۰۱۶ ارتقا یافت. فضای کسب‌وکار در دولت دهم با وجود درآمدهای بالای نفتی دولت کاهش پیدا کرده بود. در جدیدترین گزارش سهولت انجام کسب و كار، ايران سه رتبه افت داشته به طوري كه از ۱۱۷ به ۱۲۰ در بين ۱۹۰ كشور دنيا رسيد. در واقع وضعيت كسب و كار ایران طبق گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۱۷ تفاوت محسوسی با سال ۲۰۱۶ نداشته است.
برخی از کارشناسان معتقدند سهولت کسب و کار از مهم‌ترین عوامل برای رشد اقتصادی است. به همین ترتیب، بهبود فضای کسب و کار در برنامه دولت قرار دارد. با روی کار آمدن دولت یازدهم و توجه ویژه این دولت به متعادل کردن شرایط اقتصادی، بهبود فضای کسب و کار در دستور کار قرار گرفت. در نظرسنجی این شماره آینده‌نگر در همين راستا کارشناسان اقتصادی به سؤال «آیا طی ۵ سال گذشته تغییر ملموسی در فضای کسب و کار کشور ایجاد شده است؟» پاسخ دادند. برخی از پاسخ‌دهندگان معتقدند با اینکه رتبه کسب و کار جهانی ایران کاهش پیدا کرده، در داخل تغییراتی در زمان ریاست‌جمهوري حسن روحانی رخ داده است. به دلیل اهمیت بهبود فضای کسب و کار در روند رشد اقتصادی، نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز در برنامه ششم توسعه دولت را مکلف کرده‌اند تا رتبه بهبود کسب و کار در ایران را در پایان این برنامه به کمتر از ۷۰ برساند.
از سوی دیگر کارشناسان اقتصادی همچنان به مشکلات اقتصادی و ابرچالش‌ها، مشابه سال‌های گذشته اشاره مي‌کنند، به همین ترتیب کارشناسان اقتصادی و بخش خصوصی به سؤال «مشکلات اساسی و ساختاری اقتصاد ایران در قیاس با ۴۰ سال قبل چقدر تغییر کرده است؟» پاسخ دادند. اکثر پاسخ‌دهندگان به دولتی بودن اقتصاد اشاره داشتند و معتقدند شرایط اقتصاد برای بخش خصوصی در گذشته بهتر بوده و عمده اقتصاد در دست بخش خصوصی قرار داشته است.
کارشناسان ارشد اقتصادی جهان با برنامه‌ريزي‌های درست، کشورهای در رکود را نجات دادند و معتقدند برنامه‌های توسعه‌محور مي‌تواند به اقتصاد مرده جان دهد. سؤال سوم این نظرسنجی «چند درصد از برنامه اقتصادی و برنامه‌های توسعه در کشور ایجاد شده است؟» بوده است. کارشناسان بر این باورند كه میزان کمی از برنامه‌ها در کشور اجرا شده است. اکثر پاسخ‌دهندگان مي‌گویند برنامه‌های درستی در کشور نوشته شده اما در اجرای آن کوتاهی شده است. کارشناسان اقتصادی و بخش خصوصی هردو به عملکرد برنامه‌ها اعتراض دارند و معتقدند نحوه اجراي برنامه‌ها یکی از مشکلات اساسی کشور است.
در نظرسنجی این شماره آینده‌نگر سید رضی حاجی‌آقامیری، عضو هيئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، عباس آرگون، عضو هيئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، رضا پدیدار، عضو هيئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، مهدی پازوکی، کارشناس اقتصادی، مهدی تقوی، کارشناس اقتصادی، هادی حق‌شناس، معاون سازمان بنادر و کشتی‌رانی کشور، سید بهاءالدین حسینی‌هاشمی، کارشناس اقتصادی، جمشید پژویان، کارشناس اقتصادی، فریال مستوفی، رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق ایران، و حمیدرضا صالحی، عضو هيئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران شرکت کردند.
آیا طی ۵ سال گذشته تغییر ملموسی در فضای کسب و کار کشور ایجاد شده است؟
سید رضی حاجی‌آقامیری
عضو هيئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران
دولت باید در اسرع وقت موانعی را که قوانین و مقررات پیش پای کسب و کار و فعالان اقتصادی گذاشته بردارد. اما این کار صورت نگرفته و موانع زیادی جلوی راه فعالان را گرفته است. اصلاحات دیگری که باید انجام شود آن‌قدر به کندی و با نقص و اشکال صورت گرفته که نهایتا موجب نشده که فضای کسب و کار از وضعیت مناسبی برخوردار شود. هنوز با چالش‌هایی که بعد از برجام برای کشور ایجاد شده نتوانسته‌ایم کنار بیاییم و مي‌توانیم بگوییم که برجام بیشترین منافعی که داشته معطوف به فعالیت‌های اقتصادی خود دولت بوده که در اقتصاد و شرکت‌های خصولتی و دولتی از آن استفاده کرد. بخش خصوصی واقعی هنوز نتوانسته از نتایج برجام استفاده کند. ممکن است تا حدودی تفاوت‌هایی ایجاد شود اما آن‌طور که انتظار مي‌رفت تغییراتی رخ نداده است.
عباس آرگون
عضو هيئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران
بعد از برجام رتبه ایران در کسب و کار افزایش پیدا کرده اما در قیاس با سایر کشورها رتبه تنزل پیدا کرده است. در سال ۲۰۱۵، رتبه ايران ۱۱۶ بود، پارسال ۱۲۰ و امسال ۱۲۴ شده است. دیگر کشورها عملکردشان بهتر از ایران بوده است. در داخل ایران، بیشتر به دلیل قوانین دست و پاگیری که در کشور وجود دارد به نوعی رتبه کاهش پیدا کرده است.
رضا پدیدار
عضو هيئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران
تنها تغییری که در زمینه کسب و کار انجام شده، در زمینه امید به آینده بوده است. اما عملیات امیدوارکننده در این دوره انجام نشد و فضای کسب و کار برای بخش خصوصی محدودتر شد. در حالی که برای سایر بخش‌ها مانند خصولتی‌ها و شرکت‌هایی که بند ناف آنها به دولت وصل است، تغییرات حاصل شد. برنامه‌ريزي‌ها و اقدامات دولت برای عملیاتی شدن نقطه امید بسیار ضعیف بود. به دلیل منابع مالی محدود فعالیت‌های توسعه‌ای صورت نگرفت و نسبت سهم درآمدهای توسعه‌ای و عمرانی در کشور در مقایسه با رشدی که مربوط به منابع مالی جاری و حفظ وضعیت موجود برای اداره کشور بود اصلا نسبت معقولی نبود. اقتصاد برای بخش خصوصی زمانی به رشد و توسعه مي‌رسد که کشور در مسیر توسعه قرار بگیرد. مسیر توسعه یعنی اجرای طرح‌های توسعه.
مهدی پازوکی
کارشناس اقتصادی
فضای کسب و کار نسبت به ۵ سال گذشته خیلی بهتر شده است و قبل از برجام اقتصاد ایران بسته بود. در آن زمان حتی بهترین اقتصاددان‌های عالم نیز در یک اقتصاد بسته هیچ کاری نمی‌توانستند انجام دهند.
مهدی تقوی
کارشناس اقتصادی
در ۵ سال گذشته اقتصاد از این رو به آن رو شد. فضای کسب و کار بهتر شد. باید توجه کرد که حسن روحانی چه اقتصادی را تحویل گرفت. تورم ۴۰ درصد و رشد اقتصادی منفی ۳ درصد، اما در حال حاضر تورم ۸.۵ درصد شده و رشد اقتصادی نیز مثبت شده است. این تغییرات به طور کلی بر فضای کسب و کار نیز تاثیر مي‌گذارد و موانعی را که در گذشته در فضای کسب و کار وجود داشت کاهش مي‌دهد.
هادی حق‌شناس
معاون سازمان بنادر و کشتی‌رانی کشور
۵ سال گذشته ترکیب سال‌هایی از تحریم و سال‌های غیرتحريمی بود. تا سال ۹۳ فضای تحریم، کسب و کار کشور را تحت تاثیر منفی قرار داد. اما بعد از آن فضای کسب و کار مثبت بوده است. در دو سال ۹۴ و ۹۵ صادرات غیر نفتی رشد مثبت داشته و سال گذشته رشد اقتصادی دورقمی داشتیم. گرچه طبق آمار بین‌المللی ۴ رتبه تنزل داشته اما اگر داخل کشور این نسبت را با خودمان مقایسه کنیم، بعد از برجام وضعیت بهتر شده است.
سید بهاءالدین حسینی‌هاشمی
کارشناس اقتصادی
تغییرات قطعا ایجاد شده است. بعد از برجام وضعیت تجارت و روابط بین‌الملل به شدت تغییر کرد. به طور مثال نفتمان را مي‌توانیم بفروشیم. وضعيت حمل و نقل بسیار تغییر کرد. شرایطی پیش آمد و گشایشی در اقتصاد ایجاد شد. اما به دلیل اینکه اقتصاد در رکود بود، سیستم بانکی ما خیلی رونق نداشت و در تکاپو نبود و رشد یا رونق اقتصادی ایجاد نشده است.
جمشید پژویان
کارشناس اقتصادی
مقداری رکود عمیق‌تر شده است. در کل فضای اقتصاد نتوانست از رکود بیرون آید و ما همچنان از نظر اقتصادی نتوانسته‌ایم رشد مناسب و تولید داشته باشیم. اگر تولید داشتیم، به دنبال آن حتما اشتغال نیز داراي فضای بهتری مي‌شد اما من تغییری در این زمینه‌ها نمی‌بینم.
فریال مستوفی
رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق ایران
گزارش بانک جهانی ۲۰۱۸ که منتشر شد، رتبه کسب و کار کشور از ۱۲۰ به ۱۲۴ کاهش پیدا کرد. به این دلیل که نتوانستیم به سرعت کارها را اصلاح کنیم. به عبارتی اصلاحات به کندی صورت گرفت. از طرفی کشورهای دیگر در دنیا سریع‌تر عمل کردند و عملکردشان بهتر از ما بوده است. در کل وضعیت کسب و کار بهبود پبدا کرده اما در شاخص‌ها که توجه کنیم کاهش داشتیم. خود این موضوع نشان مي‌دهد که آن‌طور که باید اصلاحات را برای کسب و کار انجام ندادیم. شفافیت در اقتصاد را به صورت جدی نداریم. به همین ترتیب فضای کسب وکار با مشکل روبه‌رو شده است.
حمیدرضا صالحی
عضو هيئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران
یک فضای کسب و کار مطلوب از نظر ما فضایی است که شاخص‌هاي مورد نظر در رتبه‌بندي فضای کسب و کار در دنیا از جمله رقابت‌پذیری بالا باشد. تا زمانی که شاخص‌های مرتبط با این موضوع مانند نرخ مبادلاتی و حامل‌های انرژی با مشکل روبه‌رو باشد، شاخص رقابت‌پذیری ما بهبود آن‌چنانی پیدا نمی‌کند. مهم‌ترین کار اصلاح زیرساخت‌های اقتصادی است تا فضای کسب و کار و شاخص‌های مهم کسب و کار بهبود پیدا کند. دولت باید اصلاحات شاخص‌های کلان را نیز انجام دهد. از جمله واقعی‌سازی نرخ ارز که خیلی مهم است و مي‌تواند در اقتصاد ما نقش مهمی داشته باشد.
مشکلات اساسی و ساختاری اقتصاد ایران در قیاس با ۴۰ سال قبل چقدر تغییر کرده است؟
سید رضی حاجی‌آقامیری
عضو هيئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران
مشکلات اقتصادی ایران در قیاس با ۴۰ سال گذشته در موارد منفی که شاید به دلیل آن مردم به اعتراض بلند شدند و نمی‌خواستند وضعیت ادامه پیدا کند، تغییر کرده اما متاسفانه این تغییرات نیز به جهت منفی تغییر کرده است. در آن زمان نیز تورم داشتیم، اما به اندازه حال حاضر نبوده است. مخصوصا در دولت نهم و دهم مي‌دانیم که چه بلایي سر نرخ تورم کشور آمد. از طرف دیگر نرخ بیکاری در ۴۰ سال گذشته به اندازه امروز نبود. تغییر مثبتی از ۴۰ سال گذشته تاکنون نداشتیم و مخصوصا مسئله فساد در فعالیت‌های اقتصادی خیلی بیشتر از گذشته شده است.
عباس آرگون
عضو هيئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران
کماکان کشوري وابسته به نفت هستیم. هنوز بخش خصوصی که مي‌تواند رشد پایداری را به ارمغان بیاورد شکل نگرفته است. کشور اقتصاد دولتی دارد و تا زمانی که اقتصاد کشور را مبتنی بر اقتصاد بازار نکنیم و نتوانیم از سیستم‌های یارانه‌ای فاصله بگیریم، عملا رشد محسوسی نخواهیم داشت.
رضا پدیدار
عضو هيئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران
قابل مقایسه نیست. ساختار سیاسی و اقتصادی ما دچار تحول و دگرگونی شد ولی عملا حمایت همه‌جانبه که بخش خصوصی به آن نیاز دارد ایجاد نشد. تنها در مقطع اول که طرح‌های دهه اول انقلاب بود، سیاست‌گذاری درستی انجام شد. در دوره سازندگی نیز کشور توانست به طرح‌های توسعه‌ای دست پیدا کند.
مهدی پازوکی
کارشناس اقتصادی
مشکلات کمی بیشتر شده است. محدودیت‌هایی که امروز در بازارهای بین‌المللی چه به لحاظ بازارهای صادراتی و چه وارداتی ایجاد شده، کمی شرایط ما را سخت‌تر کرده است.
مهدی تقوی
کارشناس اقتصادی
همراه با انقلاب یک سری نابسامانی‌هایی در کشور ایجاد مي‌شود. سیستم نیز عوض شده است. در اوایل انقلاب به آن شدت که در دوره ۸ساله احمدی‌نژاد اقتصاد خراب شد، خراب نشد. دلیل آن نیز این بود که آقای احمدی‌نژاد با هدفمند کردن یارانه‌ها تورم ۴۰ درصد را ایجاد کرد. سیاست‌های غلط اقتصادی اقتصاد کشور را ضربه فنی کرد.
هادی حق‌شناس
معاون سازمان بنادر و کشتی‌رانی کشور
در سال‌های قبل از انقلاب، نقش بخش خصوصی در اقتصاد ایران بیشتر بوده است. همان مقطع زمانی، شرکت‌های بزرگ خصوصی داشتیم. اما امروز پس از ۴۰ سال که مقایسه مي‌کنیم شرکت‌های دولتی و شبه‌دولتی افزایش پیدا کرده است دولت حجیم‌تر شده است. بخش عمده پول نفت در هزینه‌های جاری خرج مي‌شود. هم قدرت خرید و هم پول نفت صرف هزینه‌های جاری شده است. ساختار شرکت‌ها به نفع بخش دولتی هدایت شده است.
سید بهاءالدین حسینی‌هاشمی
کارشناس اقتصادی
نمی‌توان مقایسه کرد. شرایط اقتصادی، بین‌المللی و فرهنگی چنان تغییر کرده که نمی‌توان با ۴۰ سال گذشته مقایسه کرد. به هر حال ۴۰ سال قبل یک شرایط دیگری داشتیم و انقلاب شد، جنگ پیش آمد و تحریم شدیم. همیشه چالش‌های بین‌المللی داشته‌ایم و ضربه‌های بزرگی را در ۸ سال دفاع مقدس دیدیم. اگرچه اقتصاد متکی به خود شد اما آسیب‌های زیادی دیدیم.
جمشید پژویان
کارشناس اقتصادی
۴۰ سال پيش اقتصاد خیلی کوچک‌تر بود. ۴۰ سال پيش جمعیت ۳۰میلیونی داشتیم ولی در حال حاضر به ۸۰ میلیون رسیده است. از طرف دیگر بدیهی است که چنین جمعیتی نیاز به اقتصاد بزرگ‌تر و تولید بیشتری دارد که بتواند هم رشد اقتصادی مناسب ایجاد کند و هم اشتغال را تامین کند. اما چنین روندی در اقتصاد نداشته‌ایم و اقتصاد پیشرفتی نداشته است. اقتصاد همراه با رشد و نیاز جمعیت پیشرفت نکرده است.
فریال مستوفی
رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق ایران
اصلاح قوانین را در این ۴۰ سال به کندی انجام دادیم. اما از همه مهم‌تر، مسئله اجرا کردن قوانین است. مشکلات را به سادگی روي کاغذ بیان می‌کنیم اما در اجرای آن به کندی عمل مي‌کنیم. دولت باید سعی کند قوانین را درست اجرا كند. اصل مشکل در اجرا نکردن قوانین است. اصلاح قوانین صورت گرفته اما آن را اجرا نکرده‌ایم.
حمیدرضا صالحی
عضو هيئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران
مهم‌ترین علت مشکلات ساختار فعلی، همراه بودن اقتصاد کشور با نفت است. این موضوع اقتصاد کشور را دچار مشکل کرده است. شاهد این بودیم که قبل از اینکه نفت گران شود در سال‌های ۴۷ الی ۴۸ در کشور رشد اقتصادی خیلی خوب بود اما زمانی که قیمت نفت بالا مي‌رود رشد اقتصادی کشور پایین مي‌آید. همان‌طور که زمانی که نفت در ایران بشکه‌ای ۷ دلار بوده، باز نفت موجب رشد کشور شد. مشکل اساسی اقتصاد نفتی کشور است که باید از آن فاصله گرفت. دولت‌ها در یک دهه گذشته نتوانستند هزینه‌های خود را کاهش و وابستگی خود را به نفت کاهش دهند. منابع غیرنفتی در بودجه تغییراتی نسبت به گذشته داشته اما به کندی پیش رفته است.
به نظر شما چند درصد از برنامه اقتصادی و برنامه‌های توسعه در کشور ایجاد شده است؟
سید رضی حاجی‌آقامیری
عضو هيئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران
برنامه‌های توسعه‌ای یا برنامه اقتصاد مقاومتی در کشور خیلی کم اجرا شده است. اقتصاد مقاومتی اهداف خوبي دارد و مي‌تواند به استقلال ما کمک کند و از گزند خطراتی که از طرف کشورهای دیگر مي‌رسد دورمان كند. اما به آنچه در اقتصاد مقاومتی خواسته شده نمی‌توان به صورت جزیره‌ای نگاه کرد. یک ساختارهایی باید در کل کشور اصلاح شود تا بتوانیم به اقتصاد مقاومتی برسيم.
عباس آرگون
عضو هيئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران
در کشور برنامه‌های خوبی نوشته مي‌شود اما اجرای آن به درستی صورت نمی‌گیرد. درواقع برنامه‌ها عملیاتی نمی‌شود و تنها نوشته مي‌شود و بعضا بایگانی مي‌شود. هر سال مشاهده مي‌کنیم که وضعیت کشور نسبت به سال‌های گذشته بهتر نمی‌شود و پسرفت داریم. اين نشان مي‌دهد که به آن چیزهایی که مي‌نویسیم عمل نمی‌کنیم.
رضا پدیدار
عضو هيئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران
طرح‌های توسعه اقتصاد مقاومتی اجرا نشده است. توسعه اقتصاد مقاومتی در حقیقت استفاده از ظرفیت‌های پنهان داخلی بود اما ما هنوز از این ظرفیت‌ها استفاده نکرده‌ایم و ظرفیت‌های ما خالی است. یکی از کارهایی که باید حتما صورت مي‌گرفت و دولت در آن ضعیف عمل کرده، توسعه صادرات است. نقش بخش خصوصی به عنوان پیشانی فعالیت هرم اقتصادی کشور، در توسعه صادرات است. دولت در توسعه صادرات و مشوق‌های صادراتی خساست به خرج داد و نگذاشت بخش خصوصی رشد کند. در طی ۴۰ سال، اقتصاد دولتی موجب محدود شدن حضور و فعاليت بخش خصوصی در کشور شد.
مهدی پازوکی
کارشناس اقتصادی
به طور کلی برنامه‌ها زیر ۵۰ درصد تحقق پیدا کرده است. بهترین برنامه، برنامه سوم بوده که حدود ۶۰ الی ۶۵ درصد تحقق پیدا کرده، اما برنامه چهارم و پنجم زیر ۳۰ درصد تحقق پیدا کرده است.
مهدی تقوی
کارشناس اقتصادی
سازمان برنامه و بودجه از قبل از انقلاب مسئول برنامه‌ريزي بود. آقای احمدی‌نژاد این سازمان را وارد ریاست جمهوری کرد. همه متخصصان این سازمان و افرادی که آموزش دیده بودند بین سازمان‌ها پخش شدند و نظام برنامه‌ريزي ایران، سازمانی را که مسئول برنامه بود منحل کرد و دیگر برنامه‌ها به درستی در کشور اجرا نشد.
هادی حق‌شناس
معاون سازمان بنادر و کشتی‌رانی کشور
کمتر از نصف اهداف و در برخی مواقع کمتر از یک‌سوم اهداف برنامه ۵ساله تحقق پیدا کرده است. مشکل اساسی این است که بهره‌وری فوق‌العاده پایین داریم و تنها به فکر افزایش سرمایه‌گذاری فیزیکی هستیم. زیرساخت‌ها را مي‌سازیم اما این موارد مورد بهره‌وری قرار نمی‌گیرد، بزرگ‌ترین ضعف‌های اقتصاد ایران این است که بهره‌وری عوامل کار و سرمایه حداقل ممکن است.
سید بهاءالدین حسینی‌هاشمی
کارشناس اقتصادی
اقتصاد مقاومتی به عنوان یک استراتژی به کار گرفته نشده است، زیرا بر مبنای آن باید برنامه‌ريزي و بودجه‌بندی شود. استراتژی اقتصاد مقاومتی، تکیه بر مزیت‌های داخلی و تولید داخلِ جایگزین واردات نیازمند برنامه‌ريزي خاص هستند. مسئله تحریم همچنان گریبان‌گیر کشور است، به همین ترتیب مقداری توجه به ویژگی‌های داخل نیاز است، اما هنوز به طور کامل این اتفاق نيفتاده است. گام‌های بلندی در برنامه اقتصاد مقاومتی برداشته نشده است.
جمشید پژویان
کارشناس اقتصادی
درواقع اقتصاد مقاومتی عنوانی است که باید از نظر اقتصادی تعریف شود. این واژه اقتصادی نیست. اقتصاد مقاومتی به این معناست که اقتصاد به صورتی تغییر کند كه توانایی مقاومت داشته باشد. تفسیر این است که اقتصاد تا جایی که ممکن است کارآمدتر شود و یک اقتصادی که کارآمد باشد توانایی‌های بالایي خواهد داشت به دلیل اینکه بتواند با شوک‌ها و اختلال‌هایی که در اقتصاد به وجود مي‌آید برخورد کند. به طور مثال در مقابل کاهش یکباره قیمت نفت آماده باشد. اگر ما تولیدکننده‌ای کارآمد و باکیفیت بودیم مي‌توانستیم از این مشکل به راحتی بگذاریم.
فریال مستوفی
رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق ایران
در برنامه ۵ساله، هیچ‌وقت نتوانستیم به اهدافی که در برنامه‌ها اعلام مي‌کنیم برسیم. این اتفاق نیز به دلیل اجرا نکردن قوانین افتاده است. قوانین کار، کارفرماها را زیر فشار قرار مي‌دهد. بانک‌ها نیز از طرف دیگر با مشکل روبه‌رو شدند. در کشور برنامه‌ها به درستی نوشته شده است اما در همه دولت‌ها در اجرای آن کم‌کاری شده و نتوانسته‌ایم به اهدافی که در برنامه‌ها اشاره شده برسیم.
حمیدرضا صالحی
عضو هيئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران
روند تغییرات به سمت اقتصاد غیرنفتی و هدفمندی یارانه‌ها در دولت نهم و دهم شروع شد و با رشد نامناسب و حرکت‌های اشتباه تبدیل به اتفاق نادرستی شد. در دولت‌های بعدی نیز نتوانستیم شاهد یک تحول جدی در اقتصاد ایران باشیم. منابع درآمدی مالیاتی نسبت به گذشته افزایش پیدا کرده و اين مي‌تواند یک اصلاح درست زیرساخت اقتصادی کشور باشد. اما مي‌بینیم که در زمانی که رکود در کشور بود، بحث افزایش مالیات‌ها ایجاد شد. باید طبق شرایط اقتصادی کشور اجرای برنامه‌ها را در نظر بگیریم. اصلاحات بايد در زمان و شرایط مناسب صورت بگیرد.
